Giữa lúc nền kinh tế toàn cầu đang xoay trục mạnh mẽ sau chuỗi khủng hoảng năng lượng, công nghệ và địa chính trị, một đòn đánh thuế bất ngờ từ Hoa Kỳ nhắm vào hàng loạt sản phẩm xuất khẩu chủ lực của Việt Nam đã khiến thị trường Việt rung lắc mạnh chưa từng thấy trong 5 năm trở lại đây.
Ảnh Ông Donald Trump
Tuy nhiên, sự kiện này không chỉ đơn giản là một xung đột thương mại, mà có thể xem là điểm khởi đầu của một chu kỳ tái cấu trúc kinh tế bắt buộc, nơi những quốc gia chưa kịp chuyển mình khỏi mô hình tăng trưởng dựa vào chi phí thấp sẽ bị loại khỏi bàn cờ thương mại cao cấp toàn cầu.
THUẾ QUAN NHƯ MỘT CÔNG CỤ CHÍNH TRỊ MỚI
Tổng thống Mỹ đã chính thức ký sắc lệnh áp thuế bổ sung 10–25% đối với một số mặt hàng sản xuất tại Việt Nam, bao gồm:
• Linh kiện điện tử (mainboard, chip lắp ráp, bộ sạc)
• Dệt may và giày dép
• Đồ gỗ công nghiệp
• Một số thiết bị gia dụng trung và cao cấp
Theo các tài liệu từ Văn phòng Đại diện Thương mại Hoa Kỳ (USTR), lý do được đưa ra không chỉ nằm ở yếu tố xuất siêu, mà là “các dấu hiệu trợ cấp công khai và ngầm của nhà nước Việt Nam làm méo mó cạnh tranh thương mại”. Điểm đáng chú ý là Mỹ còn cáo buộc Việt Nam “cho phép dòng vốn FDI đến từ Trung Quốc né tránh thuế quan Mỹ” thông qua việc di dời nhà máy có tính chất tạm thời, một hình thức được ví như “chuyển lửa qua nhà hàng xóm”.
TÁC ĐỘNG ĐẾN VIỆT NAM: KHÔNG CHỈ LÀ ĐƠN HÀNG, MÀ LÀ HỆ SINH THÁI KINH TẾ
1. Xuất khẩu bị đình trệ quy mô lớn
Theo thống kê của Bộ Công Thương, 27% tổng kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam trong năm 2024 là sang Hoa Kỳ. Trong đó, riêng 3 nhóm ngành bị áp thuế chiếm tới 67 tỷ USD. Một khi thuế tăng, khả năng cạnh tranh về giá sẽ suy giảm đáng kể. Đặc biệt, các mặt hàng trung cấp của Việt Nam vốn dựa vào yếu tố chi phí thấp sẽ không còn ưu thế so với sản phẩm của Mexico, Thổ Nhĩ Kỳ hay thậm chí Bangladesh.
2. Doanh nghiệp sản xuất và logistics rơi vào trạng thái “tái định vị cưỡng bức”
Hàng loạt doanh nghiệp logistics tại Hải Phòng, TP.HCM và Đồng Nai xác nhận với chúng tôi rằng các khách hàng quốc tế đã tạm hoãn giao nhận hàng để chờ phản ứng chính sách từ hai chính phủ. Điều này tạo ra làn sóng dừng chuyền sản xuất ngắn hạn và thậm chí hủy hợp đồng lao động thời vụ.
Doanh nghiệp FDI cũng bắt đầu tính đến chuyện dịch chuyển. Một giám đốc người Hàn Quốc giấu tên chia sẻ:
“Chúng tôi từng nghĩ Việt Nam là căn cứ lâu dài thay thế Trung Quốc. Nhưng nếu thuế quan áp lên Việt Nam tiếp tục tăng, thì phải tính đến Indonesia hoặc Mexico – nơi có hiệp định thương mại thuận lợi hơn.”
3. Thị trường tài chính bước vào vùng bất ổn
Chưa đầy 72 giờ sau khi lệnh thuế được công bố, VN-Index bốc hơi hơn 80 điểm, khối ngoại bán ròng kỷ lục và tỷ giá USD/VND tăng tới gần 3%. Tâm lý thị trường chuyển sang trạng thái “phòng thủ tuyệt đối”. Các ngân hàng thương mại đã bắt đầu thắt chặt tín dụng với ngành dệt may và điện tử để đề phòng nợ xấu.
TẠI SAO MỸ CHỌN THỜI ĐIỂM NÀY?
Một số phân tích quốc tế cho rằng đây là đòn “đánh phủ đầu” trong giai đoạn chuẩn bị cuộc bầu cử tổng thống Mỹ vào cuối năm 2025. Với việc Trung Quốc ngày càng phòng thủ và khó kiểm soát, Mỹ chuyển hướng sang Việt Nam – quốc gia có xuất siêu lớn thứ 3 vào Mỹ nhưng chưa có nhiều năng lực đàm phán đối trọng.
Song song đó, Việt Nam hiện cũng là đầu mối lắp ráp chip bán dẫn cấp thấp và trung cấp, điều mà Mỹ muốn đưa về nội địa thông qua Đạo luật CHIPS Act. Việc áp thuế có thể là bước ép buộc các tập đoàn chuyển sản xuất về Mỹ hoặc các nước đồng minh thân cận.
CƠ CHẾ CŨ KHÔNG CÒN HIỆU LỰC
Các phản ứng truyền thống như đàm phán song phương, điều chỉnh tỷ giá hay kích cầu nội địa sẽ không đủ để ứng phó với khủng hoảng lần này. Đây là lúc Việt Nam cần:
• Khởi động cải cách chuỗi cung ứng theo chiều sâu
Không còn cách nào khác ngoài việc xây dựng chuỗi cung ứng nội địa đủ mạnh, chủ động nguyên liệu và sở hữu công nghệ lõi để giảm phụ thuộc vào Trung Quốc.
• Tái cấu trúc thị trường tài chính theo hướng đầu tư mạo hiểm và đổi mới sáng tạo
Các doanh nghiệp phải được tiếp cận vốn rủi ro thay vì vốn vay truyền thống – vốn đang trở nên đắt đỏ và rủi ro cao trong giai đoạn lạm phát toàn cầu.
• Thiết lập vị thế đàm phán mới bằng chính sách công nghệ và ESG
Việt Nam cần chủ động dẫn đầu các chuẩn mực sản xuất sạch, sản phẩm carbon thấp và chuỗi cung ứng trách nhiệm xã hội – điều Mỹ và EU đang xem là “giấy thông hành” thương mại mới.
CHẶNG ĐƯỜNG PHÍA TRƯỚC KHÔNG CÒN DÀNH CHO NGƯỜI CHẬM CHÂN
Sự kiện Mỹ áp thuế lên Việt Nam có thể không phải là đòn chí tử, nhưng chắc chắn là một hồi chuông cuối cùng cảnh báo rằng mô hình kinh tế gia công giá rẻ đã chính thức hết hạn.
• Linh kiện điện tử (mainboard, chip lắp ráp, bộ sạc)
• Dệt may và giày dép
• Đồ gỗ công nghiệp
• Một số thiết bị gia dụng trung và cao cấp
Theo các tài liệu từ Văn phòng Đại diện Thương mại Hoa Kỳ (USTR), lý do được đưa ra không chỉ nằm ở yếu tố xuất siêu, mà là “các dấu hiệu trợ cấp công khai và ngầm của nhà nước Việt Nam làm méo mó cạnh tranh thương mại”. Điểm đáng chú ý là Mỹ còn cáo buộc Việt Nam “cho phép dòng vốn FDI đến từ Trung Quốc né tránh thuế quan Mỹ” thông qua việc di dời nhà máy có tính chất tạm thời, một hình thức được ví như “chuyển lửa qua nhà hàng xóm”.
TÁC ĐỘNG ĐẾN VIỆT NAM: KHÔNG CHỈ LÀ ĐƠN HÀNG, MÀ LÀ HỆ SINH THÁI KINH TẾ
1. Xuất khẩu bị đình trệ quy mô lớn
Theo thống kê của Bộ Công Thương, 27% tổng kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam trong năm 2024 là sang Hoa Kỳ. Trong đó, riêng 3 nhóm ngành bị áp thuế chiếm tới 67 tỷ USD. Một khi thuế tăng, khả năng cạnh tranh về giá sẽ suy giảm đáng kể. Đặc biệt, các mặt hàng trung cấp của Việt Nam vốn dựa vào yếu tố chi phí thấp sẽ không còn ưu thế so với sản phẩm của Mexico, Thổ Nhĩ Kỳ hay thậm chí Bangladesh.
2. Doanh nghiệp sản xuất và logistics rơi vào trạng thái “tái định vị cưỡng bức”
Hàng loạt doanh nghiệp logistics tại Hải Phòng, TP.HCM và Đồng Nai xác nhận với chúng tôi rằng các khách hàng quốc tế đã tạm hoãn giao nhận hàng để chờ phản ứng chính sách từ hai chính phủ. Điều này tạo ra làn sóng dừng chuyền sản xuất ngắn hạn và thậm chí hủy hợp đồng lao động thời vụ.
Doanh nghiệp FDI cũng bắt đầu tính đến chuyện dịch chuyển. Một giám đốc người Hàn Quốc giấu tên chia sẻ:
“Chúng tôi từng nghĩ Việt Nam là căn cứ lâu dài thay thế Trung Quốc. Nhưng nếu thuế quan áp lên Việt Nam tiếp tục tăng, thì phải tính đến Indonesia hoặc Mexico – nơi có hiệp định thương mại thuận lợi hơn.”
3. Thị trường tài chính bước vào vùng bất ổn
Chưa đầy 72 giờ sau khi lệnh thuế được công bố, VN-Index bốc hơi hơn 80 điểm, khối ngoại bán ròng kỷ lục và tỷ giá USD/VND tăng tới gần 3%. Tâm lý thị trường chuyển sang trạng thái “phòng thủ tuyệt đối”. Các ngân hàng thương mại đã bắt đầu thắt chặt tín dụng với ngành dệt may và điện tử để đề phòng nợ xấu.
TẠI SAO MỸ CHỌN THỜI ĐIỂM NÀY?
Một số phân tích quốc tế cho rằng đây là đòn “đánh phủ đầu” trong giai đoạn chuẩn bị cuộc bầu cử tổng thống Mỹ vào cuối năm 2025. Với việc Trung Quốc ngày càng phòng thủ và khó kiểm soát, Mỹ chuyển hướng sang Việt Nam – quốc gia có xuất siêu lớn thứ 3 vào Mỹ nhưng chưa có nhiều năng lực đàm phán đối trọng.
Song song đó, Việt Nam hiện cũng là đầu mối lắp ráp chip bán dẫn cấp thấp và trung cấp, điều mà Mỹ muốn đưa về nội địa thông qua Đạo luật CHIPS Act. Việc áp thuế có thể là bước ép buộc các tập đoàn chuyển sản xuất về Mỹ hoặc các nước đồng minh thân cận.
CƠ CHẾ CŨ KHÔNG CÒN HIỆU LỰC
Các phản ứng truyền thống như đàm phán song phương, điều chỉnh tỷ giá hay kích cầu nội địa sẽ không đủ để ứng phó với khủng hoảng lần này. Đây là lúc Việt Nam cần:
• Khởi động cải cách chuỗi cung ứng theo chiều sâu
Không còn cách nào khác ngoài việc xây dựng chuỗi cung ứng nội địa đủ mạnh, chủ động nguyên liệu và sở hữu công nghệ lõi để giảm phụ thuộc vào Trung Quốc.
• Tái cấu trúc thị trường tài chính theo hướng đầu tư mạo hiểm và đổi mới sáng tạo
Các doanh nghiệp phải được tiếp cận vốn rủi ro thay vì vốn vay truyền thống – vốn đang trở nên đắt đỏ và rủi ro cao trong giai đoạn lạm phát toàn cầu.
• Thiết lập vị thế đàm phán mới bằng chính sách công nghệ và ESG
Việt Nam cần chủ động dẫn đầu các chuẩn mực sản xuất sạch, sản phẩm carbon thấp và chuỗi cung ứng trách nhiệm xã hội – điều Mỹ và EU đang xem là “giấy thông hành” thương mại mới.
CHẶNG ĐƯỜNG PHÍA TRƯỚC KHÔNG CÒN DÀNH CHO NGƯỜI CHẬM CHÂN
Sự kiện Mỹ áp thuế lên Việt Nam có thể không phải là đòn chí tử, nhưng chắc chắn là một hồi chuông cuối cùng cảnh báo rằng mô hình kinh tế gia công giá rẻ đã chính thức hết hạn.
(Nguồn Tham Khảo)
